O mea e tatau ona e iloa e uiga i osofaiga a le cyber ma le auala e puipuia ai
E mafai e le Cyber osofaiga ona faia ni fesuiaiga eseese mai le fetuutuunai o faamatalaga tau le tagata lava ia e maua ai le pulea o komepiuta ma le manaomia o se togiola - e masani lava ona totogiina i le foliga o le manino - ia faamatuu atu lena pulea. Ma o le mafuaʻaga ua vave tele ona osofaʻi nei osofaʻiga aua e masani ona faigata ona vaʻaia.
Le Auala na Fai ai Cyber Attacks
Malamalama i mea tau uila i luga o le initaneti ma osofaʻiga i luga o le initaneti ua na o se vaega o faʻamatalaga e manaʻomia e puipuia ai oe lava. E tatau foi ona e iloa pe faapefea ona tupu mai osofaiga i luga o le initaneti. O le tele o osofaiga o se tuufaatasiga o metotia masani e faʻaaoga faʻapitoa pe, i ni faaupuga faigofie, o se taumafaiga e suia se amio a le tagata komepiuta e ala i le faʻaaogaina o togafitiga komepiuta.
Mo se faʻataʻitaʻiga, o le imeli e-meli ua taua i lalo. Faʻaaogaina faʻale-aganuʻu ma se ituaiga o komepiuta osofaʻiga - viruses poʻo anufe - ua faʻaaogaina e faʻasese oe i le tuʻuina atu o faʻamatalaga poʻo le siiina o se faila e totoina ai lau laupepa e gaoi ai au faʻamatalaga. Soo se tasi o nei auala e mafai ona faamatalaina o se osofaʻiga i luga o le initaneti.
O le a le mea e foliga mai i le Cyber Attacks
O lea la, o le a le foliga mai o se osofaʻiga tau vaalele? E mafai ona avea o se savali e foliga mai e sau mai lau faletupe poʻo le kamupani kata pepa aitalafu. E foliga mai e faanatinati ma e aofia ai se sootaga e kiliki. Ae peitai, afai e te vaʻavaʻai i le imeli, e mafai ona e maua ni faʻataʻitaʻiga atonu e le moni.
Faʻasolo lau faʻailoga i luga o le fesoʻotaʻiga ( ae le kiliki ), ona e tilotilo ai lea i le upega tafaʻilagi o loʻo faʻaalia i luga ae o le fesoʻotaʻiga poʻo le pito i lalo o lau tulimanu. E fesoʻotaʻi le mea e foliga moni, pe o iai ni mea faʻafefe, poʻo igoa e le o fesoʻotai ma lau faletupe? E mafai foi e le imeli ona solo pe foliga mai na tusia e se tasi e tautala Igilisi e avea o se gagana lona lua.
O le isi auala e osofaia ai i luga o le initaneti pe a e siiina se faila e aofia ai se mea leaga o le tulafono, e masani lava o se anufe po o se solofanua Togasolo. E mafai ona tupu lenei mea i le siiina mai o faila i-meli, ae mafai foi ona tupu pe ae download polokalama, vitio, ma faila musika i luga o le initaneti. Ole tele o faila faʻasoa faila pe a mafai ona e siiina tusi, tifaga, ata televise, musika, ma taʻaloga e aunoa ma se totogi, e masani ona faʻatulaga e tagata solitulafono. O le a latou lafoina le afe ma afe o faila pisia na foliga mai o mea ia o loʻo e talosagaina, ae o le taimi lava e te tatalaina ai le faila, ua afaina lau komepiuta ma ua amata ona faasalalauina le solo, anufe, po o le solofanua Togasolo.
O siosiomaga o tagata asiasi mai o se isi auala e piki ai ituaiga uma o taufaʻamataʻu i luga o le initaneti. Ma o le faʻafitauli i faʻamaʻi pipisi o loʻo masani ona foliga mai e pei o le slick ma le tomai faʻapitoa e pei o 'upega tafaʻilagi talafeagai. E te le masalomia o loʻo afaina lau komepiuta ao e faimalaga i le 'upega tafaʻilagi pe fai foi ni faʻatau.
Malamalama i mea taufaamatau a Cyber
O se tasi o fesoasoani sili o osofaiga i luga o le initaneti o amioga a le tagata. E oʻo lava i le pito sili ona lata mai, e sili atu ona saogalemu le malupuipuia e le mafai ona puipuia oe pe ae tatala le faitotoa ma tuu le solitulafono. O le mea lea e taua ai le iloa o mea tau initaneti, pe faapefea ona iloa se osofaiga, ma le auala e puipuia ai oe lava.
E mafai ona tuʻuina atu faʻasalalau Cyber i ni pakete lautele e lua: faʻapitoa osofaʻiga ma osofaʻiga faʻafuaseʻi.
Faʻalavelave Cyberactic Cyber Attacks
O faʻalavelave faʻapitoa e eseese ituaiga o mea leaga e osofaia ai lau komepiuta i auala eseese.
O ituaiga telefoni feaveaʻi faʻaaogaina i faʻasalaga faʻapitoa e aofia ai:
- Virus: O se siama o se vaega o polokalama e mafai ona pipii i se isi faila po o se polokalama e toe gaosia. O lenei ituaiga masini komepiuta e masani ona maua i faila o faila ma faʻasalalauga meli. A e faʻapipiʻiina le faʻasiga pe amata le download, e faʻaaogaina le siama, faʻapipiʻi, ma auina atu i tagata uma i lau faila fesoʻotaʻiga.
- Worms: E le manaʻomia e anufe se isi faila po o se polokalama e fai ma faʻasalalau. O nei vaega laiti o polokalama faakomepiuta e sili atu ona faʻapitoa ma e mafai ona aoina ma auina atu faʻamatalaga i se nofoaga maoti e faʻaaoga ai faʻamatalaga e uiga i le fesoʻotaiga o loʻo i luga. O le anufe e afaina ai se komepiuta pe a auina atu e ala i se isi vaega o le komepiuta i se fesootaiga. O le mafuaʻaga lenei e masani ai ona faʻaleagaina pisinisi a le atunuʻu, aua o le anufe e salalau i luga o le fesoʻotaiga.
- Trojan Horse: E pei o le solofanua Solofanua na faʻaaogaina e tagata Eleni i le Taua Mataʻutia, o se solofanua cyber trojan e foliga mai o se mea mama, ae o loʻo natia se mea e le lelei. O se solofanua faʻataʻavalevale e ono mafai ona i ai se imeli e foliga mai e sau mai se kamupani faʻalagolago, pe a oʻo i le mea moni, na auina atu e tagata solitulafono poʻo tagata leaga.
Sauaga a le Cyber Attacks
O osofaʻiga faʻapitoa e sili atu i le suia o le mafaufauga poʻo amioga a le tagata poʻo le faʻalapotopotoga o loʻo osofaia. E itiiti le taulaʻi i le masini komepiuta e aofia ai.
Mo se faʻataʻitaʻiga, o se osofaiga o le fatufatuga o se ituaiga osofaʻiga faʻafuaseʻi. O le fatufatuina e tupu pe a auina atu e se tagata amio leaga ni imeli e taumafai e ao mai faʻamatalaga mai le tagata e mauaina. O le i-meli e masani lava ona mai mai se kamupani o loʻo e faia ai pisinisi ma e taʻu mai ai ua faʻasalalau lau teugatupe. Ua faatonuina oe e kiliki i se fesoʻotaʻiga ma tuʻuina atu faʻamatalaga patino e faʻamaonia lau teugatupe.
E mafai ona faʻamaonia osofaʻiga o le Phishing e ala i le faʻaaogaina o polokalama, ma e ono aofia ai ni anufe poʻo ni faʻamaʻi, ae o le vaega autū o nei ituaiga osofaʻiga o le inisinia lautele - o se taumafaiga e suia amioga a se tagata pe'ā tali atu i imeli. Inisinia o fesoʻotaʻiga faʻaopoopoina uma auala faʻapitoa ma osofaʻiga.
E tutusa lava le moni i le ransomware , o se ituaiga o osofaʻiga lea e ave ai e se vaega laiti o le tulafono se polokalama faakomepiuta o faʻaaogaina (poʻo le kamupani kamupani) ona faʻatau atu ai lea o le totogiina, i le tulaga o le cryptocurrency, poʻo le numera telefoni, mo le faʻasalaga o le fesoʻotaiga. O le Ransomware e masani lava ona taulai i atinaʻe, ae e mafai foi ona taulai i tagata taitoatasi pe afai e tele le aofia.
O nisi o osofaiga i luga o le initaneti e i ai se pa, o se auala komepiuta lea e mafai ona taofia le gaoioiga o le osofaiga. Ae ui i lea, e masani lava ona faʻaaoga e kamupani faʻamaonia - i soo se mea mai lea aso i lea aso - pe a maeʻa ona maua se faʻatautaia i luga o le 'au e maua ai le pa. O le auala lena e ono mafai ai ona osofaia nisi o tagata afaina ae o nisi e na o sina vaega.
Le Auala e Puipuia ai Oe Lava mai le osofaia o Cyber
E foliga mai o se osofaʻiga tele i luga o le initaneti e tupu i aso uma i le US So, e faapefea ona puipuia oe lava ia? Atonu e te le talitonu i ai, ae e ese mai i le faia o se telefoni feaveai ma mea faapipiʻi, o loʻo i ai ni auala faigofie e faʻamautinoa ai e te le pa'ū atu i se osofaʻiga i luga o le 'eletise:
- Taofi au mealilo, faalilolilo. Aua le faʻasoa au faʻamatalaga patino i le initaneti sei vagana ua e mautinoa o loʻo e feagai ma se 'upega tafaʻilagi saogalemu. O le auala sili e taʻu ai pe o saogalemu le 'upega tafaʻilagi pe leai, o le suʻeina lea o se "s" i le URL (po o le tuatusi tuatusi) mo le saite o loʻo e asiasi ai. O se nofoaga saogalemu e amata i le http: // ao amataina se nofoaga saogalemu i le http s : //.
- Tau lava e te le kiliki. Aua nei kiliki sootaga i imeli. E tusa lava pe e te manatu e te iloa o ai le imeli. E le gata i lea, aua nei e siiina faila. Pau lava sei vagana ai lenei tulafono pe afai o loʻo e faʻamoemoeina se tasi e auina atu ia oe se sootaga poʻo se faila. Afai na e talanoa ma i latou i le lalolagi moni ma iloa le mea o le a taitaia ai le fesoʻotaʻiga pe o le a foi le faila, ona lelei lea. Mo soʻo se isi tulaga, aua le kiliki. Afai e te mauaina se imeli mai se faletupe poʻo se kamupani kata pepa e te ofo ai, tapuni le imeli ma faʻapipiʻi tuusao le tuatusi o le faletupe poʻo le faʻatautaia o le kaini aitalafu i lau 'upega tafaʻilagi. Ae sili atu, valaʻau le kamupani ma fesili ia i latou e uiga i le feau.
- Taofi lau siama. E ola tagata faʻamalosi mo komepiuta e le o toe mamao ma e leʻi iai ni faʻamatalaga mo le saogalemu poʻo ni patches ua faʻaaogaina i se taimi umi. Ua latou suʻesuʻeina ala e maua ai le avanoa i lau komepiuta, ma afai e te leʻi faʻaleleia ni faʻaleleia poʻo ni puipuiga puipui, ona e tatala lea o le faitotoa ma valaʻauina i latou. Afai e mafai ona e faʻatagaina faʻamatalaga faʻaoponisili i lau komepiuta, fai. Afai e leai, ona faia loa lea o se faiga e vave faʻapipiʻi ai faʻamaumauga ma patches i le taimi lava e logoina ai oe o loʻo avanoa. O le tausia o lau polokalama e tafafao faamasani o se tasi lea o au auupega aupito sili ona lelei e osofaia osofaʻiga i luga o le initaneti.
- Ia i ai i taimi uma se faʻamaumauga. Afai o isi mea uma ua le mafaia, o le i ai o se faʻamaumauga o au faila uma e mautinoa ai e mafai ona e toe foʻi mai i se tulaga masani i se taimi. O le pule a le limamatua o le tatau lea ona e faia se faʻamaumauga i soo se taimi e te faia ai se fesuiaiga i lau komepiuta, e pei o le faaopoopoina o se polokalama fou poʻo suiga suiga, poʻo le le itiiti ifo ile tasi i le vaiaso. E tatau foi ona teu eseese mai le komepiuta mai lau komepiuta. Toe foʻi au faila i luga o le ao po o se kiliva vaʻavave faʻamalosi, pe afai o lau faʻamatalaga e maeʻa faʻailogaina, e mafai ona toe faʻafoʻi mai lau saulaiga ma ia lelei.